September is saffier en blauw
Geboortestenen. Volgens de officiële lijst van de National Association of Goldsmiths of Great Britain and Ireland staat er voor elke maand van het jaar een eigen steen en een eigen kleur:
voor de maand september is dat saffier en blauw.
Sieraden met saffier. De kleur blauw kan nogal variëren.
foto: Diebe-Media
De Britten hebben de geboortestenen niet uitgevonden. Wie wel, is niet meer te achterhalen. De gewoonte om geboortestenen te dragen is waarschijnlijk al populair geworden in de vijftiende of zestiende eeuw in Polen.
Amerika’s prominentste edelsteenexpert, G.F. Kunz (1856-1932), gemmologen kennen hem ook als de naamgever van de edelsteen kunziet (de roze/lila variant van de spodumeen) en auteur van diverse wetenschappelijke boeken en ontelbare artikelen, speelt een belangrijke rol in de karakterisering van geboortestenen en de tijdvakken waarin ze thuishoren.
Kunz is de auteur van The Curious Lore of Precious Stones, over de krachten die door de eeuwen heen aan edelstenen zijn toegeschreven en door hedendaagse auteurs nog steeds worden toegeschreven. Waarschijnlijk werden vroeger de zogenoemde geboortestenen of beter gezegd de steen van de maand door iedereen tijdens die betreffende maand gedragen, omdat ze juist in die maand extra krachtig zouden zijn. Als dat het geval is, zou je ze alle twaalf moeten verzamelen en in de juiste volgorde dragen.
De steen voor de maand september is de saffier.
Het is aan een leek bijna niet uit te leggen dat robijn, met zijn intense rode kleur, en de blauwe saffier het zelfde mineraal zijn. Een mineraal bestaande uit een verbinding van zuurstof en het lichte metaal aluminium. Korund, zoals dit mineraal heet, is in zijn meest pure vorm perfect kleurloos (chemische formule Al2O3). Rode korund is bekend onder de naam robijn. De geweldige kleuren van robijn en saffier worden veroorzaakt door sporen van metaaloxides die als ‘onzuiverheden’ in het kristalrooster van de steen zijn ingesloten.
De kleur van de blauwe saffier wordt veroorzaakt door sporenelementen van ijzeroxide en titaniumoxide. Als we het over saffier hebben zonder verdere vernoeming van een kleur, bedoelen we altijd de saffieren met de blauwe kleur. Een kleur die overigens kan variëren van heel licht blauw tot heel donker, met een zweem groen en kan zelfs naar violet-blauw neigen.
De duurste saffieren zijn de medium-blauw tot medium-donkerblauwe stenen of die met een zeer lichte violette inslag. De roze, paarse, groene, oranje of gele korunden worden altijd aangeduid met toevoeging van de kleur: roze saffier, gele saffier.
De blauwe saffier is al populair vanaf de Middeleeuwen en, volgens de folklore, beschermt hij je dierbaren tegen jaloezie en kwaad. Middeleeuwse geestelijken droegen saffier als hemels symbool, terwijl de burgers dachten dat de blauwe steen hemelse zegeningen aantrok. Dat al lang in saffier wordt gehandeld blijkt onder andere uit de berging in de Javazee van het wrak van het schip Cirebon. Dit meer als 1000 jaar oude wrak van een koopvaardijschip werd in 2003 voor de kust van Java bij de plaats Cirebon door vissers gevonden en had naast luxe goederen zoals Chinees keramiek, glas uit Egypte en Syrië, gouden en zilveren ornamenten en religieuze artikelen ook 400 saffieren, duizenden granaten en zirkonen, grote hoeveelheden kwarts en lapis lazuli aan boord. Plus juwelen met saffieren en Indiase diamanten en 11.000 parels. Ken Scarratt van het Zuid Oost-Azië Laboratorium van de GIA onderzocht de edelstenen en kwam daarmee tot de conclusie dat Sri Lanka (Ceylon) de oudste vindplaats ter wereld van saffier is. De vondst van de Cirebon geeft aan dat saffier samen met parels en andere edelstenen deel uit maakte van het reguliere goederenvervoer op de drukke maritieme ‘Silk Route’.
Het Musee Royal du Mariemont in Wallonië, België heeft van 3 oktober tot 10 januari 2016 een expositie ingericht met de vondsten uit de Cirobon. http://cirebon.musee-mariemont.be.
Saffier komt van het Griekse woord sappheiros en het latijnse sapphirus. Deze edelsteen is een van de mooiste blauw gekleurde stenen. De oude Perzen geloofden dat de aarde rustte op een gigantisch saffierkristal. Waarvan zij zeiden dat de reflectie hiervan de lucht blauw kleurde.
Saffier is de originele ‘true blue’: de edelsteen voor trouw en van de ziel. In de antieke tijd stond een geschenk van een saffier voor een belofte van vertrouwen, eerlijkheid, zuiverheid en loyaliteit. Deze traditie maakt de saffier bij uitstek een populaire keuze voor een vriendschaps-/partner- of verlovingsring.
Na de ‘korenbloemblauwe’ saffier, die vaak wordt verhandeld onder de naam Kasjmir saffier, zonder hier ook daadwerkelijk vandaan te komen, is de padparadscha saffier de meest gezochte. Deze oranje-rose, met bijna zalmkleur die doet denken aan tropische zonsondergang, is de zeldzaamste en duurste van de saffieren en wordt het vaakst gevonden in Sri Lanka.
Cabochon en facetgeslepen Afrikaanse saffier. Foto’s: Diebe-Media
Ook de roze zijn de laatste tijd erg in trek bij die sieraadontwerpers. De kauwgum- en poederkleurige stenen worden vaak verwerkt in witgouden sieraden met diamant. Nu de ontwerpers de roze saffieren hebben ontdekt, kijken ze verder in het kleurrijke schema van de saffieren en ontdekken ook de violette, de paarse en de helder oranje-rode – ‘papaya’ – saffieren.
Saffier met een goede kleur is veel gevraagd, daarom nemen de producenten een extra stap voor het slijpen om de saffier de best mogelijke kleur te geven. De meeste blauwe saffieren zijn hitte-behandeld met een temperatuur tot 2000oC (vlak onder het smeltpunt) om de kleur te intensiveren. Soms om donkere kleuren op te lichten, wat echter niet altijd werkt. Ook de andere kleuren saffier worden voor de zelfde reden hitte-behandeld. Ook kan deze behandeling plaatsvinden om de helderheid van de steen te verbeteren of om juist een stereffect beter te laten uitkomen. Hitte-behandeling geeft een stabiel resultaat, is routine en de stenen hebben na het opstoken geen speciale behandeling nodig.
Saffier wordt gevonden in Kasjmir, Myanmar (Birma), Sri Lanka, Thailand, Cambodja, Madagaskar, Tanzania, Kenia, Australië en de Verenigde Staten. Minder bekend is dat ook uit Laos saffier komt. Laos profileert zich als land van de miljoen olifanten en saffier. Het ligt ingeklemd tussen Thailand en Vietnam. In het noorden de grens met China en Myanmar en in het zuiden Cambodja. Dat dit een minder bekende vindplaats is, komt hoofdzakelijk door het kleine formaat van de stenen – meestal maar tot 2 ct. Al in 1890 was bekend dat er saffier werd gevonden in het gebied Ban Huay Xia langs de oever van de Mekong tegenover de Thaise stad Ciang Khong. Het gebied stond bekend als berucht onderdeel van de ‘Gouden Driehoek’. Eens het centrum van de opium en heroïneproductie, nu een populaire toeristische bestemming.
In de V.S. heeft de staat Montana de naam als saffierproducent. Het begon hier groots in de jaren 1899-1900 toen, naar aanleiding van mijnbouwkundig onderzoek naar goud, twee mijnwerkers 400.000 ct aan saffier konden delven. Er werden naast mooie blauwe saffieren, veel pasteltinten gevonden, zelfs robijnen en de zeldzame padparadscha saffier. Deze maakten echter maar acht tot twaalf procent uit van de totale productie. Het merendeel bestond uit groen, vaalgroen, gelig en andere commercieel oninteressante kleuren. Het overgrote deel hiervan werd voor industriële doeleinden gebruikt, met name door de Zwitserse horloge-industrie. Aan het einde van de jaren 1930 werd de productie gereduceerd uit prijstechnisch oogpunt en omdat de natuurlijke saffier vervangen door synthethische korund. Tussen 1950 en 1990 werd er hoofdzakelijk geproduceerd voor de locale juweliers en de toeristen. Echter in 1993, na uitgebreid onderzoek van meer als 75.000 saffieren, bleek dat 65 tot 75 procent van deze matige gekleurde saffieren door warmtebehandeling in mooie blauwe en gele stenen konden worden veranderd. De claims op de vindplaatsen kwamen weer in de belangstelling en werden verhandeld. De Rock Creek Saffiermijn werd nieuw leven in geblazen. Door systematisch onderzoek, moderne exploraties en mijnbouwtechnieken is de verwachting, dat er een constante en consistente hoeveelheid Amerikaanse saffier de komende jaren op de wereldmarkt zal komen.